Tentoonstelling “Onvoorstelbaar” in Rijksmuseum Boerhaave in Leiden

Vanaf 18 april 2023 opent in Rijksmuseum Boerhaave in Leiden tentoonstelling Onvoorstelbaar. Daarin maakt het de verbluffende microwereld, die Antoni van Leeuwenhoek 350 jaar geleden ontdekte, opnieuw zichtbaar.

In de tentoonstelling de mooie en unieke collectie waar Van Leeuwenhoek en zijn tijdgenoten mee werkten en waarmee de microwereld letterlijk zichtbaar wordt: de microscopen, tekeningen en brieven. Maar ook de ontwikkelingen binnen de microscopie en de technieken die gebruikt worden komen aan bod. Want hoe bekijk je eigenlijk iets onder de microscoop? Hoe leg je dat wat je ziet vast? En hoe ver kunnen we inmiddels inzoomen? Natuurlijk is er ook aandacht  voor de actualiteit. Microbiologie is van onschatbare waarde in het helpen oplossen van grote vragen op het gebied van bijvoorbeeld gezondheid en geneeskunde. De grootste problemen kunnen we beter oplossen door kennis van het kleinste.

Topstukken

Naast originele microsopen van Van Leeuwenhoek worden in de tentoonstelling oorspronkelijke tekeningen en handgeschreven brieven van het microleven door Antoni van Leeuwenhoek zelf getoond. Voor de tentoonstelling worden de drie originele boeken, waarin alle brieven en tekeningen van Antoni van Leeuwenhoek zijn samengebonden, door de Royal Society uit Londen overgebracht.

Van Leeuwenhoek maakte honderden microscopen en toch zijn er, voor zover bekend, wereldwijd maar 11 exemplaren bewaard gebleven. Dat maakt het juist zo bijzonder dat Rijksmuseum Boerhaave er maar liefst vijf in de collectie heeft.

Visualizing the Unknown

In de tentoonstelling is ook aandacht voor Visualizing the Unknown, een groot internationaal onderzoek naar beelden uit de beginjaren van de microscopie. Dit zes jaar durende onderzoek richt zich vooral op de vraag hoe zeventiende-eeuwse microscopisten hun baanbrekende ontdekkingen visueel vastlegden en deelden. Ook krijgt de prachtige microfotografie, die van Wim van Egmond voor dit project heeft gemaakt, een plek in de tentoonstelling.

Prestigieuze onderscheiding

De Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Microbiologie reikt ieder decennium de internationale prestigieuze onderscheiding uit voor baanbrekend microbiologische wetenschap. De laatste medaille werd in 2015 door Craig Venter in ontvangst genomen. Speciaal ter gelegenheid van het Antoni van Leeuwenhoek Jaar wordt de Medaille in 2023 weer uitgereikt. De medaille wordt in de tijdelijke tentoonstelling opgenomen.

Activiteiten en evenementen

Speciaal bij deze tentoonstelling wordt een stripverhaal over Antoni van Leeuwenhoek en een glossy magazine ANTONI uitgegeven. Bij de tentoonstelling worden twee podcast afleveringen gemaakt en er worden door het gehele jaar heen in en buiten het museum diverse activiteiten en evenementen rondom de tentoonstelling georganiseerd.

Reeks salonlezingen bij Onvoorstelbaar

20 mei 2023

Joost Willemse: De onvoorstelbare microscopische ontwikkelingen van de laatste eeuw en het hedendaagse onderzoek

10 juni 2023

Tiemen Cocquyt: Visualizing the Unknown: 17de-eeuwse microscopische waarneming en visualisatie getoetst met historische instrumenten

Nog vóór Van Leeuwenhoek de microscoop oppakte, was de microscopie een bruisend vakgebied in volle ontwikkeling. Als geen ander bedachten 17de-eeuwse microscopisten innovatieve technieken om draagvlak te creëren voor hun waarnemingen met vaak weerbarstige instrumenten.

Afbeeldingen kregen een centrale plek in het communiceren over ontdekkingen. Veel van deze 17de-eeuwse innovaties werken nog steeds door in de wetenschap. Om de praktijk van de 17de-eeuwse microscopie nader te onderzoeken sloeg Rijkmuseum Boerhaave de handen ineen met het Huygens Instituut (KNAW) en de Bibliotheca Hertziana in Rome. In de eerste fase van het onderzoeksproject ‘Visualizing the Unknown’ zetten we de museumcollectie in om de wisselwerking tussen waarneming en visuele verslaglegging in de 17de-eeuwse microscopie te onderzoeken. In dit praatje blik ik terug op de eerste inzichten die deze ‘re-enactments’ boden. Welke meerwaarde bieden museumobjecten bij historisch onderzoek? Waren Van Leeuwenhoeks microscopen echt zoveel beter? En waarom is het zinvol om de ‘selfmade man’ Van Leeuwenhoek juist binnen het bredere 17de-eeuwse microscopiemilieu te beschouwen?

1 juli 2023

Geertje Dekkers: De rookgordijnen van Van Leeuwenhoek

Met veel ‘vermaeck’ bekeek Antoni van Leeuwenhoek (1632-1732) door zijn microscopen een onbekende, kleine wereld vol leven. Vijftig jaar lang maakte hij zich vrolijk over minuscule ‘dierkens’, zwemmende bolletjes, prachtige kristallen en andere zaken die hij op die manier ontdekte.

Al die vondsten deelde hij enthousiast met andere nieuwsgierigen, en zo verspreidde hij een nieuw beeld van de natuur. Maar over de lenzen waarmee hij werkte, deed hij opvallend mysterieus. Want behalve onderzoeker was Van Leeuwenhoek ook een ondernemer en die hielden in de zeventiende eeuw hun werkwijzen graag geheim.

In deze lezing vertelt Geertje Dekkers, auteur van het nieuwe boek Veel, klein en curieus. De wereld van Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723), hoe dat uitpakte: hoe Van Leeuwenhoek het microscopisch onderzoek vooruit hielp én belemmerde. Ook de laatste stand van onderzoek naar Van Leeuwenhoek en zijn werk zal aan bod komen.